Kunst of géén kunst?
Steeds steekt die rare discussie weer de kop op: is fotografie kunst of niet? Er zijn zo langzamerhand boekenkasten vol over geschreven. En daarbij is vrijwel altijd sprake van de vergelijking met schilderkunst. Regelmatig is ook (op social media) het commentaar te lezen bij een foto: "Prachtig, net een schilderij". Wat hebben die twee toch met elkaar?
De fotografie maakte in de 19e eeuw plotseling iets mogelijk wat eerder uitsluitend voorbehouden was aan schilders/tekenaars: het vastleggen van 'de werkelijkheid' (wat dat dan ook moge zijn) op een plat vlak, tweedimensionaal . Dat vastleggen werd in de loop der eeuwen tot een ware kunst verheven waarbij de kunstenaars zich ook steeds vrijer gingen voelen om hun eigen emoties en interpretaties toe te voegen, om hun eigen werkelijkheid te creëren. De schilderkunst was geboren.
Maar ik mis in al die vergelijkingsdiscussies iets. Het venijn zit voor mijn gevoel in het woord 'schilderkunst', want dat impliceert dat alles wat geschilderd is per definitie kunst is. En daarmee wordt m.i. de vergelijking meteen helemaal scheef getrokken. We kennen het zelfstandig naamwoord 'fotografie' maar een gangbaar en vergelijkbaar zelfstandig naamwoord voor 'het schilderen' is er niet of het moet het zeer oneerbiedige 'geklodder' zijn. We vallen dan bijna automatisch terug op het woord 'schilderkunst'. De beeldhouwkunst kent hetzelfde probleem. Alsof schilderen of het vorm geven aan een stuk steen dus altijd kunst is.
Heel anders wordt het als de termen 'fotograferen', 'schilderen' of 'beeldhouwen' gebruikt zouden worden. Nee, fotograferen is geen kunst, net zo min als schilderen of beeldhouwen kunst is. Dat fotograferen (als algemeen werkwoord) geen kunst is begrijpt iedereen, immers vrijwel iedereen heeft nu een fotocamera waarvan zelfs de bediening geen kunst meer is. En iedereen maakt foto's die desgewenst voor 10 cent ook nog afgedrukt kunnen worden. Misschien is dat ook wel de hoofdreden dat velen nog altijd het fotografische beeld onmogelijk kunnen zien als mógelijke kunst.
In de discussie of fotografie nu wel of geen kunst is wordt steeds vergeten dat fotograferen en schilderen alleen maar een middel zijn waarmee je iets kunt creëren. Zoals dat ook kan met een stapel bakstenen, een stel pvc-buizen of een aantal gevonden voorwerpen. Je kunt overál kunst mee maken. Of kitsch of helemaal niksch.
Iemand die een penseel pakt of een stuk klei of marmer maakt niet per definitie kunst, daar is nog veel méér voor nodig (en dan bedoel ik niet het wel of niet gevolgd hebben van een opleiding, want die discussie is al net zo onzinnig). En dat geldt ook voor al die andere media waarmee we iets kunnen creëren. Waarbij bovendien ook nog de digitale revolutie gezorgd heeft voor onbegrensde nieuwe creatieve mogelijkheden die voorheen ondenkbaar waren. Van het intussen al heel lang ingeburgerde photoshoppen tot 3D-printen.
En dan kom je vanzelf ook weer bij de al net zo onzinnige en voortdurende (ook juridische) strijd op en rond Facebook waarom een gefotografeerde blote vrouwentepel niet mag en een geschilderde meestal aan de censuur ontsnapt (hoewel Rubens ook een keer slachtoffer was van de Facebookcensuur...). De gefotografeerde versie wordt aanstootgevend gevonden (want is kennelijk lustopwekkend), de geschilderde mag voor geaccepteerde 'kunst' doorgaan. Want het heet tenslotte toch nog niet voor niets 'schilderkunst'?
Terwijl er voorbeelden te over zijn waar precies het omgekeerde het geval is. Er bestaan vele uiterst zinnenprikkelende tekeningen/schilderijen en vele zeer fraaie naaktfoto's waar totaal geen sprake is van enige erotische verleiding. We kunnen de woorden 'schilderkunst' en 'beeldhouwkunst' beter afschaffen. Want die zetten ons steeds weer op een verkeerd been. Ja, een foto kán kunst zijn, net zoals een schilderwerk (of beeldhouwwerk of een stapel bakstenen) kunst kán zijn.